عين‏الحيات

علامه، ملا محمد باقر مجلسى رحمة الله

- فهرست -


پيشگفتار
عين‏الحيات در يك نگاه
نياز عصرها و نسلها
چرا تصحيح جديد؟
پانوشتهاى توضيحى
نسخه پردازى
بازشناختى از مجلسى
از براى حق صحبت سالها

گفتار اول: ملا محمدباقر مجلسى
در نگاه نخست
پيشفرضها
خاندان مجلسى
پدر مجلسى: ملا محمدتقى مجلسى (مجلسى اول)
خواهران و برادران مجلسى
نامدارترين خواهر مجلسى
تولد مجلسى، و جغرافياى عمر او در عصر صفوى
دعاى پدر
مشهورترين استادان مجلسى
نامدارترين شاگردان مجلسى
حجم شگفت‏انگيز آثار مجلسى
گستردگى آثار مجلسى
دسته‏بندى نوشته‏هاى مجلسى
آثار مجلسى كه داراى تاريخ نگارش‏اند
آثار مجلسى كه فاقد تاريخ نگارش‏اند
آثار پراكنده مجلسى يا منسوب به او
آثارى كه در انتساب آنها به مجلسى ترديد است
كتابهاى كه از مجلسى نيستند
فارسى‏نويسى مجلسى
مجلسى مترجم
چرا مجلسى به حديث گراييد
شيوه مجلسى در بررسى حديث
بحارالانوار و پندارها
بحارالانوار در نگاهى گذرا
انگيزه تأليف بحارالانوار
اعتبار سنجى بحارالانوار و ديدگاه مجلسى در اين‏باره
طرحهاى تكميلى بحارالانوار
چگونگى گردآمدن بحارالانوار
حمايتهاى حكومت از تأليف و مؤلف
مذهب، حكومت و رويكردها
مشروعيت حكومت، از ديدگاه قرآن و سنت
دو نگاه به صفويه
رفتار صفويه با عالمان
صفويان از نگاه عالم دوران صفوى
مجلسى:شيخ‏الاسلام اصفهان، توابع و لواحق
بت‏شكنىِ مجلسى
نظريه‏پردازى مجلسى براى حكومت
چرا ستايش پادشاهان؟
فعاليتهاى اجتماعى مجلسى
دردمندى مجلسى
فروتنى مجلسى
طنزپردازى و شوخ‏طبعى مجلسى
مجلسى عارف
مجلسى و تصوف
مجلسى و علوم عقلى
مجلسى و شاه سلطان حسين
درگذشت مجلسى
فرزندان مجلسى
مجلسى به روايت ستايشگرانش
ناقدان و منتقدان مجلسى
ديدگاه خاورپژوهان
ناقدان سنت‏گراى مجلسى
شريعتى و نقد مجلسى
تأثير مجلسى بر آيندگان

گفتار دوم: روش علمى تصحيح
هدف تصحيح
اشكال عمده شيوه‏هاى رايج تصحيح(1)
اشكال عمده شيوه‏هاى رايج تصحيح (2)
اشكال عمده شيوه‏هاى رايج تصحيح (3)
ذهنيات و پيشداوريهاى بازدارنده
مشكل در گزينش منابع
نيمسايه‏اى لرزان از روش علمى
نتيجه
مقصود از روش علمى
اهميت نسخه‏ها و منابع كهن
لزوم پرهيز از بازپژوهى
منابع مورد استفاده ما
وظايف اصلى مصحح
اصل استقلال نسخه‏ها
حساب احتمالات، مبناى تصحيح علمى
پشتوانه و امتياز آن
امتياز كهنترين نسخه
امتياز توالى نسخه‏هاى اقدم
نحوه امتيازدهى
اجزاى مشترك
حالت تساوى امتيازها
حداقل پشتوانه يك جمله
كمترين پشتوانه يك كلمه
نسخه بدلها، اصلاحات و تغييرات مؤلف
اضافات نسخه‏ها
كاستى نسخه‏ها و اضافات مصحح
سهو و خطاى مؤلف
خطاى قلم مؤلف
جايگاه تصحيح املايى
جايگاه بحثهاى ادبى و روشهاى قياسى والتقاطى در تصحيح علمى
قرائتهاى بيمعنى
ضعف اطلاعات ما
اصول تحريف
دستاوردهاى تصحيح علمى
پاسخ به يك شبهه
ويژگيهاى طبع حاضر
سپاس
پيشگفتار مؤلف
مقدمه: در ذکر بعضي از فضايل و احوال ابوذر رضي الله عنه
وصيت پيامبر ص به ابوذر غفاري
يا اباذر اعبدالله کانک تراه...
فصل اول: در رؤيت است
فصل دويم: در غرض از خلق آسمان و زمين و... است
فصل سيم: در شرايط اعمال است
فصل چهارم: در حضور قلب است
اصل اول: آن كه اول عبادات، معرفت است و قبول جميع عبادات موقوف است بر آن
اصل دويم: در كمينگاههاى شيطان است
اصل سيم: در مراتب معرفت و ايمان است
اصل چهارم: در حدوث عالم است
اصل پنجم: در تحقيق معنى فرد است‏
اصل ششم: آن كه حقتعالى باقى است
اصل هفتم: در آفرينندگى خداوند و نفى قول غلات شيعه است
اصل هشتم: در خلقت آسمانهاست
اصل نهم: در بيان معنى لطيف و خبير است‏
اصل دهم: در علم و قدرت خداوند است
فايده اولى: در بيان ضرورت وجود نبى و احتياج خلايق با آن‏
فايده ثانيه: در معجزه است
فايده ثالثه: در تقرير دليل بر نبوت پيغمبر آخرالزمان محمدبن عبدالله بن عبدالمطلب صلى‏الله عليه و آله است‏
فايده رابعه: در عصمت انبياء
فايده خامسه: در بيان بعضى از شمايل و اوصاف آن حضرت‏
تنوير اول: در بيان آن كه هيچ عصرى خالى از امام نمى‏باشد و آن امام از جانب خدا مى‏بايد منصوب باشد
تنوير دويم: در بيان عصمت امام است‏
تنوير سيم: در نازل شدن آيه تطهير در شأن اهل بيت رسالت است
تنوير چهارم: در بيان فضيلت محبت اهل بيت عليهم‏السلام است‏
تنوير پنجم: در بيان آن كه صحت عبادت مشروط است به اعتقاد به امامت ائمه اثناعشر صلوات‏الله عليهم، و بدون آن عبادت ثمره‏اى نمى‏بخشد بلكه باعث عقاب مى‏شود
تنوير ششم: در بيان بعضى از صفات و علامات امام و شرايط امامت
در اينكه اهل بيت عليهم السلام كشتى نجات و باب آمرزش اند
مقصد اول: اهتمام در عمل و احتراز از طول اَمل
مقصد دويم: در بيان دجال
مقصد سيم: در بيان مجملى از معاد و ذكر بعضى از احوال آن كه اين حديث اشاره بدان دارد
قاعده اول: در بيان فضيلت علم است و ياد گرفتن و ياد دادن آن و فضل علماست
قاعده دويم: در بيان اصناف علم و آنچه از آن نافع است
قاعده سيم: در شرايط و آداب علم و عمل نمودن به آن و بيان اصناف علما
قاعده چهارم: در بيان اصناف علماست و صفات عالمى كه متابعت او مى‏توان نمود
قاعده پنجم: در مذمت عمل بى‏علم
قاعده ششم: در مذمت فتوا دادن كسى كه اهليت آن نداشته باشد
خصلت اول: عدم اغترار به عبادت و اعتراف به عجز است
خصلت دويم: شكر نعمت است
خصلت سيم: توبه است
در گذر عمر
در اين كه روزى به دست خداست
در تقوا و پرهيز از گناهان
در نگاه داشتن زبان
لمعه اول: در بيان فضيلت صلات است
لمعه دويم: در بيان اختلاف شرايع و مذمت بدععت در دين است
لمعه سيم: در بيان آن كه رهبانيت در اين امت نمى‏باشد و رهبانيت اختيار نمودن در اين امت بدعت است
لمعه چهارم: در بيان اعتزال از خلق است
لمعه پنجم: در بيان طلب مال از حلال نمودن و قدر انفاق كردن است
لَمعه ششم: در بيان تجمل و زينت و ملبوسات فاخره و اسباب و خانه‏هاى نفيس و امثال اينهاست
لَمعه هفتم: در بيان فضيلت پاكيزه كردن بدن و بوى خوش كردن است
لَمعه هشتم: در مدح مطعومات لذيده و مذمت ترك گوشت و حيوانى نمودن است
لَمعه نهم: در بيان حرمت غناست
لَمعه دهم: در بيان ذكر است
در فضيلت مسجد و تصدق و انواع آن
درجات مؤمنان
در مشكلات، مصيبتها و اندوه مؤمنان
در رقت قلب و تضرع و گريستن
ثمره اول: خوف و رجاست
ثمره دويم: در بيان بعضى از قصص خايفان كه تذكر احوال ايشان موجب تنبه مؤمنان است
ثمره سيم: در مدح مخالفت نفس و خواهشهاى آن و مذمت متابعت هواهاى نفسانى
در امانتدارى
باب اول: در مذمت دنيا

باب دويم: در بيان تمثيلى چند كه پيشوايان دين در مذمت دنيا براى تنبيه غفلت زدگان مسالك حيرت بيان فرموده‏اند
تمثيل اول: در بيان آن‏كه هرچند آدمى به دنيا بيشتر مشغول مى‏گردد خلاصى از آن دشوارتر است
تمثيل دويم: در بيان آن كه هرچند تحصيل دنيا بيشتر مى‏نمايى حرص بر آن زياده مى‏شود
تمثيل سيم: در بيان آن كه ظاهر دنيا خوشاينده و باطنش كُشنده است
تمثيل چهارم: در بيان فنا و سرعت انقضاى دنيا
تمثيل پنجم: در بيان بيوفايى دنيا
تمثيل ششم: در بيان كيفيت نجات از دنيا
تمثيل هفتم: در بيان پستى دنيا، و آن كه سربلندى در اين خانه پست ضرر مى‏رساند
تمثيل هشتم: در بيان سوء عاقبت دنيا
تمثيل نهم: در بيان آن كه دنيا و آخرت با يكديگر جمع نمى‏شوند، و محبت دنيا مانع تحصيل خيرات و سعادات است
تمثيل دهم: در ذكر تمثيلاتى كه مشتمل است بر توضيح عيبهاى بسيار از دنيا
باب سيم : در بيان معنى دنياست
خصلت اول: محبت مال و جمع كردن درهم و دينار از روى حرص.
خصلت دويم: محبت جاه و اعتبارات باطل دنياست.
خصلت سيم: تواضع و فروتنى و شكستگى است نزد خدا و خلق، و رفع تكبر از خود نمودن.
در مدح و مذمت غنا
در مدح كفاف
در عمل صالح و خالص و كار براى آخرت كردن
در تضرع، گريستن، ياد مرگ و گنجايش مؤمنان
در خلوص نيت و ملاحظه جلال خداوند
در توصيف جهنم
در توصيف بهشت
در پندگيرى از مشايعت جنازه
خصلت اول: بسيار خنديدن به عبث
خصلت دويم: كَسَل و سستى در عبادت است
بى اعتنائى به شأن دنيا گرايان
در محاسبه نفس
خصلت اول: حياست
خصلت دويم: عفت شكم است از محرمات و مكروهات و شبهات
خصلت سيم: عفت فرج است از محرمات و مكروهات و شبهات
خصلت چهارم: نگاه داشتن چشم است از محرمات و مكروهات
نجم اول: در بيان فضيلت دعا و فوايد آن است
نجم دويم: در توضيح مجملى از شرايط و آداب دعاست
نجم سيم: در بيان سبب مستجاب نشدن بعضى از دعاها
بركات مؤمن براى خاندان و همسايگانش
در فضيلت نماز شب
در هشيارى جمادات
در تاثير عمل انسان بر آبادانى زمين
در گريه زمين بر مرگ مؤمن
در فضليت اذان و اقامه
عبادت در جوانى و ياد خدا در ميان غافلان
در همنشينى با نيكان و بدان در اطعام مؤمنان
در مذمت پرگوئى و سخن دروغ
ينبوع اول: در بيان اكرام پيران مسلمانان است
ينبوع دويم: در بيان فضيلت قرآن و حامل آن و بعضى از فضايل آيات و سُوَر است
ساقيه اول: در فضيلت قرآن است
ساقيه دويم: در بيان فضيلت حاملان قرآن است
ساقيه سيم: در بيان صفات قُراى قرآن و اصناف ايشان است
ساقيه چهارم: در بيان آداب خواندن قرآن است
ساقيه پنجم: در كيفيت ختم قرآن است
ساقيه ششم: در ثواب تعليم و تعلم و حفظ قرآن است
ساقيه هفتم: در ثواب قرائت قرآن است
ساقيه هشتم: در بيان فضيلت تلاوت از قرآن و نگاه داشتن قرآن است
ساقيه نهم: در بيان فضايل و فوايد بعضى از آيات و سور كريمه قرآنى است
ينبوع سيم: در بيان مجملى از احوال سلاطين و امرا و معاشرت نمودن با ايشان و عدل و جور ايشان است
جدول اول: در بيان عدل و جور ايشان است
جدول دويم: در بيان كيفيت معاشرت ارباب حكم است با رعايا ، و بيان حقى چند كه رعايا بر ايشان دارند
جدول سيم: در بيان ثواب اعانت مؤمنان و ادخال سرور در قلب ايشان و رفع ظلم از ايشان نمودن است، و مذمت كسى كه قادر بر نفع ايشان باشد و به ايشان نفع نرساند
جدول چهارم: در بيان مذمت تحقير و ايذاى مؤمنان، و راندن ايشان از درگاه خود، و دشنام دادن و اهانت نمودن و زدن و ساير انواع ظلم است
جدول پنجم: در حقوق پادشاهان، و رعايت نمودن ايشان، و دعا كردن براى صلاح ايشان، و متعرض سطوات ايشان نشدن است
جدول ششم: در بيان مفاسد قرب پادشاهان و عدم اعتماد بر تقرب ايشان، و نهى از اعانت ظالمان و راضى بودن به ظلم ايشان، و خوردن طعامهاى ايشان و مدح كردن ايشان است
جدول هفتم: در بيان جهتى چند است كه به آن جهات، به خانه حكام و امرا مى‏توان رفتن
در كج خلقى و حسن خلق
در فضيلت نماز جماعت و بهره مندى از مسجد
در تقوا و ورع
در حلم، بردبارى و فرو خوردن خشم
در توكل، تفويض، رضا و تسليم
در صبر و يقين
در غنا و بى نيازى
در اين كه خداوند به دل انسانها مى‏نگرد
در راستگويى، دروغگويى و شنيدن باطل
فصل اول: در بيان مذمت غيبت و حرمت آن است
فصل دويم: در بيان معنى غيبت است
فصل سيم: در بيان فردى چند از غيبت كه علما استثنا كرده‏اند
فصل چهارم: در حكم شنيدن غيبت است
فصل پنجم: در كفاره غيبت و توبه از آن است
فصل ششم: در مذمت بهتان و متهم ساختن مؤمنان و گمان بد بردن به ايشان است
فصل هفتم: در بيان مذمت حسد است كه منشأ اصلى غيبت در اكثر ناس همين است
در مذمت سخن چينى
در مذمت دو رويى
در رازدارى
در دشمنى و عداوت
مصباح اول: در مذمت تكبر است
مصباح دويم: در بيان انواع تكبر است.
مصباح سيم: در علاج تكبر است
مصباح چهارم: اصلاح سريره است
مصباح پنجم: در بيان شالپوشى است
در پشم‏پوشى و بدعتهاى صوفيه

باب اول: در بيان فضيلت اذكارى است كه مخصوص به وقتى نيست
فصل اول: در فضيلت تسبيحات اربعه است
فصل دويم: در ثواب تهليل است و ثواب انواع آن
فصل سيم: در فضيلت تسبيح است
فصل چهارم: در فضيلت تحميد است و انواع محامد
فصل پنجم: در فضيلت استغفار است
فصل ششم: در فضيلت اذكار متفرقه است

باب دويم: در بيان اذكارى كه مخصوص وقتى چندند
فصل اول: در تعقيب نماز صبح و نماز شام است و اذكارى كه در صبح و شام بايد خواند
فصل دويم: در اذكار و ادعيه كه عقيب هر نماز بايد خواند
فصل سيم: در تعقيب مخصوص نماز ظهر است
فصل چهارم: در بيان تعقيب مخصوص نماز عصر است
فصل پنجم: در بيان تعقيب مخصوص نماز خفتن است
فصل ششم: در بيان سجده شكر است
فصل هفتم: در بيان اذكارى است كه در هنگام خواب بايد خواند